รู้เท่าทันสิทธิ ด้วยสื่อละครภาษาเผ่า

ความเข้าใจและเข้าถึงสิทธิต่างๆถือเป็นเรื่องที่สำคัญกับคนชาติพันธุ์ ด้วยปัญหาทางด้านภาษาและการสื่อสารบวกกับชาวบ้านไม่มีความเข้าใจในประเด็นเรื่องสัญชาติ ทั้ง กฏหมาย และพ.ร.บ.ที่เกี่ยวข้อง รวมถึงขั้นตอนและวิธีการในการดำเนินการต่างๆ เพื่อให้ได้ซึ่งสถานะใดสถานะหนึ่ง อย่างถูกต้องตามกฏหมาย  ทำให้เวลาชาวบ้านเข้าไปที่ว่าการอำเภอ ณ เขตที่ตนเองพำนับอยู่ เพื่อขอยื่นขอสถานะต่างๆ ล้วนทำให้ชาวบ้านเสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการเดินทางครั้งแล้วครั้งเล่ามิใช่น้อย สุดท้ายชาวบ้านที่มีสิทธิ์อยู่แล้ว กลับไม่ได้รับการดำเนินการใดๆ เพราะความไม่เข้าใจและการสื่อสารที่ไม่รู้เรื่องระหว่างเจ้าหน้าที่กับชาวบ้านเอง ทำให้ความไร้รัฐ และไร้สัญชาติ ยังคงพบเจอในสังคมของพี่น้องชนเผ่า อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ จนถึงทุกวันนี้กิจกรรมแสดงละคร เพื่อสะท้อนเรื่องราวปัญหาของผู้ไร้รัฐ ไร้สัญชาติ เกิดขึ้นโดยกลุ่มเด็กเยาวชน ชาติพันธุ์อ่าข่า ที่รวมตัวกันทำกิจกรรม หลังเลิกเรียน  โดยมีการเข้าไปทำกิจกรรมในหมู่บ้านชนเผ่า ซึ่งรูปแบบละครจะมีทั้งภาษาไทย และภาษาชนเผ่า  จากกลุ่มเด็กที่อาศัยอยู่ต่างหมู่บ้าน ต่างชุมชน  แต่ด้วยสภาพสังคมที่พวกเขาอาศัยอยู่นั้น เต็มไปด้วยปัญหาต่างๆมากมาย ปัญหาหนึ่งในนั้นคือ การไร้รัฐ ไร้สัญชาติของพี่น้องชาติพันธุ์ ทำให้ไร้สิทธิและส่งผลต่อความจำเป็นขั้นพื้นฐานในฐานะมนุษยชาติคนหนึ่ง แต่พวกเขากลับไม่ได้รับ ไม่ได้เป็น เหมือนที่คนในสังคมส่วนใหญ่เป็น เพราะแค่คำว่า “ไร้สัญชาติ”หรือเรียกง่ายๆตามภาษาชาวบ้านคือ “ไม่มีบัตร”  เพราะนี่เองทำให้กลุ่มเด็กเยาวชนชนเผ่าหันมาอบรมงานละคร โดยการสนับสนุนของสำนักกฏหมายเพื่อการพิทักษ์สิทธิ มูลนิธิกระจกเงา

จากนั้นก็นำไปสู่การเขียนบทละคร และซ้อม  ในขั้นตอนทั้งหมด กลุ่มเด็กจะเป็นคนคิดและทำเอง  โดยกลุ่มเด็กเหล่านี้จะเลือกหมู่บ้านชนเผ่าที่คิดว่ายังมีปัญหาเรื่องไร้สัญชาติอยู่ก็เข้าไปทำกิจกรรมในหมู่บ้านนั้นๆ  การแสดงละครสลับกับการทำกิจกรรมกับเด็กๆในพื้นที่ มีเสียงหัวเราะเมื่อยามเด็กๆปล่อยมุขออกไป  ละครที่สนุกและแฝงไปด้วยสาระเกี่ยวกับ มาตรา ๒๓ พ.ร.บ.สัญชาติฉบับที่ ๔ ปี ๒๕๕๑ ที่มีผลโดยตรงกับพี่น้องชาติพันธุ์ บางครั้งกฏหมายออกมา ประกาศกี่ฉบับบ ซึ่งส่งผลโดยตรงกับพี่น้องชาติพันธุ์ แต่เรื่องราวเหล่านี้ พี่น้องชนเผ่าที่อยู่ห่างไกล หรือบางชุมชนอยู่ใกล้เมือง แต่เรื่องเหล่านี้ ไม่ได้ถึงหูชาวบ้าน ชาวบ้านจึงไม่ทราบ และไม่รู้จะทำอย่างไร  งานละครที่ใช้เสียงดั้งเดิม คือ ภาษาเผ่า ย่อมเป็นหนทางหนึ่งที่จะสามารถทำให้ชาวบ้านรับรู้เรื่องราวได้อย่างแจ่มชัด และเท่าทัน

เรื่องย่อ

มีสองสามีภรรยาคู่หนึ่งได้อพยพจากประเทศพม่า  มาอาศัยอยู่ที่ประเทศไทย  ครั้งอยู่ได้ระยะหนึ่ง ได้คลอดลูกสาวคนหนึ่งชื่อ หมี่ตี  แต่ด้วยทั้งสองไม่รู้ จึงไม่ได้ไปแจ้งเกิดยังที่ว่าการอำเภอ  เมื่อหมี่ตีโตขึ้นก็ได้เรียนหนังสือ จนจบมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ระหว่างเรียนก็ถูกเพื่อนๆล้อว่าเป็นต่างด้าวบ้าง อะไรบ้าง หลังจากเรียนจบ มัธยมศึกษาปีที่ ๓  ก็ได้ไปหางานทำที่กรุงเทพฯ เมื่อไปถึงกรุงเทพฯ ด้วยความไม่มีสัญชาติทำให้เจอะเจอปัญหาต่างๆมากมาย ถูกจับเรียกค่าไถ่ ถูกทารุน ถูกกระทำหลายๆอย่างที่ส่งผลทางด้านจิตใจและร่างกาย เรื่องราวของหมี่ตี จะเป็นอย่างไรนั้นคอยติดตามชมละกัน (เอาไว้เอาวีดีโอมาให้ดูกันอีกที)

                คนหน้ามัน ๒๒ /๐๒/๒๕๕๔